Cách động Phong Nha “đệ nhất kỳ quan” trong khối núi đá vôi Kẻ Bàng chừng 1.000m về phía Tây, Tiên Sơn là một hang động độc đáo với vô vàn khối nhũ đá kỳ ảo lung linh. Nếu động Phong Nha với con sông ngầm tuyệt đẹp từng được ví như chốn thủy cung thì động Tiên Sơn ở độ cao gần 200m so với mực nước sông Son cũng được ví như chốn tiên cung hay “lâu đài nhũ đá” với hàng ngàn khối nhũ muôn màu muôn sắc. Tiên Sơn cùng với Phong Nha có sự liên hoàn về vị trí cùng vẻ đẹp cộng hưởng đã được người xưa xếp vào hàng “song sinh”.

Theo các nhà khoa học, động Tiên Sơn được hình thành cách nay hàng chục triệu năm, khi dòng nước chảy qua đã xâm thực, đục rỗng núi đá vôi Kẻ Bàng. Cũng do kiến tạo địa chất mà khối núi này hoặc đã được nâng lên, hoặc đã bị hạ xuống dẫn đến tình trạng các khối đá bị sụp đổ làm chặn dòng chảy tạo nên động khô ở phía trên, đang khi dòng sông vẫn tiếp tục chảy ngầm tạo ra động Phong Nha ở phía dưới. Thực tế hai hang động này không có sự ăn thông với nhau.

Trong cuốn “Đất trời Việt Nam”, Thái Văn Kiểm cho rằng động Tiên Sơn đã được người dân địa phương phát hiện từ tháng 4 - 1935 và do vẻ đẹp kỳ bí mà được gọi là động Tiên. Về sau khi động Phong Nha được phát hiện và được người địa phương gọi là “động nước”, thì động Tiên cũng được gọi là “động khô”. Năm 1999, Hội Nghiên cứu hang động Hoàng gia Anh khi tiến hành khảo sát động Tiên Sơn, đã đo được chiều dài của động là 980,6m.

Tham quan động Tiên Sơn, du khách phải làm một cuộc đăng trình cật lực theo các bậc đá trên con đường quanh co uốn lượn để lên được cửa hang ở độ cao 200m. Dọc theo đường lên núi, tại bất cứ điểm dừng chân nào cũng đều mở ra trước mắt du khách một bức tranh quê thoáng đãng với những đồng lúa, nương ngô, những con sông Chày, sông Troóc, sông Son hiền hòa uốn mình qua những thôn làng yên ả… và phần thưởng cho sự nỗ lực là một mê cung hiện ra trước mắt…

Du khách sẽ cảm thấy ngỡ ngàng với vòm động cao thoáng, những hàng cột đá màu cẩm thạch với nhiều màu sắc, dáng vẻ hay những cột đá cộng hưởng âm mà khi gõ nhẹ sẽ phát ra những âm thanh kỳ lạ tưởng như vọng về từ cõi âm ty nào sâu thẳm… Càng sâu vào bên trong, lối đi càng quanh co, lẫn khuất sau những khối thạch nhũ và có những nơi khách phải khom mình hay nghiêng người mới lách qua được. Những khối thạch nhũ treo lơ lửng ở trần động hay những măng đá nhô lên từ nền động tạo nên những hình thù kỳ ảo mang vẻ đẹp tự nhiên độc đáo khiến khách tưởng như đang lạc vào chốn bồng lai tiên cảnh… Từ cửa động đi vào chừng 400m sẽ gặp một vực sâu chừng 10m và tiếp đến là một động đá ngầm dài gần 500m. Do vào những nơi này khá nguy hiểm nên hiện khách chỉ có thể tham quan chừng 400m bên ngoài tính từ cửa động.

Tiên Sơn quả thực là một kỳ công của Tạo hóa, một món quà độc đáo mà thiên nhiên ưu ái dành tặng cho người dân Quảng Bình. Cùng với động Phong Nha, Tiên Sơn trở thành điểm đến không thể thiếu trong hành trình khám phá vùng đất Phong Nha - Kẻ Bàng, một di sản thiên nhiên thế giới…